จากการศึกษาล่าสุดในประเทศไทยโดยสำนักงานพัฒนานโยบายสุขภาพระหว่างประเทศและสำนักงานสถิติแห่งชาติพบว่า คนไทยร้อยละ 51 รับยาปฏิชีวนะจากสถานพยาบาลของรัฐ ร้อยละ 20 รับยาปฏิชีวนะจากสถานพยาบาลเอกชน ร้อยละ 27 รับยาปฏิชีวนะจากร้านขายยา และร้อยละ 2 รับยาปฏิชีวนะจากร้านขายของชำทั่วไป แม้ว่าร้อยละ 71 ของคนไทยรับยาปฏิชีวนะจากสถานพยาบาล[1] ผู้ป่วยอาจเรียกร้องยาปฏิชีวนะจากแพทย์ และสถานพยาบาลอาจยังไม่ได้ปรับใช้คำแนะนำการใช้ยาปฏิชีวนะอย่างรับผิดชอบอย่างครบถ้วน เช่น “ไม่ใช้ยาปฏิชีวนะในโรคหวัดที่ไม่มีปอดอักเสบติดเชื้อร่วมด้วย” และ “ใช้ยาปฏิชีวนะเฉพาะที่มีข้อบ่งชี้ถึงการติดเชื้อสเตรปโตคอคคัสอย่างน้อย 3 ข้อ เท่านั้น”[2]
ร้อยละ 27 ของคนไทยรับยาปฏิชีวนะจากร้านขายยา และร้อยละ 2 จากร้านขายของชำนั้นมีความเสี่ยงต่อการดื้อยา และแพ้ยาจนถึงขั้นเสียชีวิตได้ อีกทั้งยังเป็นการเพิ่มยาปฏิชีวนะเข้าสู่ร่างกายโดยเปล่าประโยชน์ โรคที่เป็นอยู่ก็ไม่หาย ซึ่งองค์การเภสัชกรรมแนะนำว่าต้องกินยาอย่างถูกวิธี ต่อเนื่องจนครบและซึ้อยาจากร้านที่มีเภสัชประจำร้านดูแล และสามารถให้คำแนะนำการใช้ยาเท่านั้น[3] และควรฟังคำแนะนำของเภสัชกรอย่างเคร่งครัด ไม่เรียกร้องหายาโดยไม่ฟังคำแนะนำ
การซื้อยาปฏิชีวนะโดยไม่ต้องใช้ใบสั่งยานั้นยังพบได้ในประเทศที่กำลังพัฒนาเพราะยังเป็นขั้นตอนที่สำคัญในการเข้าถึงยาของผู้ป่วยที่จำเป็นต้องใช้ยาปฏิชีวนะ ถ้าไม่สามารถหาซื้อยาปฏิชีวนะได้ตามร้านขายยา โดยมีการกำหนดให้แพทย์เป็นผู้จ่ายยาได้เท่านั้นแต่ไม่มีระบบบริหารจัดการที่ดี ก็อาจทำให้ผู้ป่วยจำนวนมากที่จำเป็นต้องได้รับยาปฏิชีวนะไม่ได้รับยา และเกิดความสูญเสียขึ้นได้
นอกจากนี้ความคิดเห็นของสาธารณชนและความเข้าใจผิดเกี่ยวกับยาปฏิชีวนะก็มีส่วนที่เป็นอุปสรรคต่อการเปลี่ยนแปลง ประเทศมาเลเซียเป็นหนึ่งในประเทศกำลังพัฒนาที่ไม่อนุญาตให้มีการจำหน่ายยาปฏิชีวนะโดยไม่มีใบสั่งแพทย์[4] โดยใช้ข้อบังคับในการดูแลเรื่องสารพิษของประเทศ อย่างไรก็ตามพบว่าประเทศมาเลเซีย ก็ยังมีการใช้ยาปฏิชีวนะในระดับสูงได้[4] ดังนั้นการแก้ปัญหา ไม่ใช่แค่เพียงลดการซื้อยาปฏิชีวนะกินเองอย่างไม่ถูกต้องเท่านั้น แต่ต้องมีการดำเนินการใช้ยาปฏิชีวนะอย่างสมเหตุผลในสถานพยาบาลทุกแห่งอย่างจริงจัง[3] รวมทั้งต้องมีการให้ความรู้ประชาชนเกี่ยวกับการใช้ยาปฏิชีวนะอย่างสมเหตุผลอย่างทั่วถึง
สามารถดูวีดีโอเพิ่มเติมเกี่ยวกับ “ไม่ควรซื้อยาปฏิชีวนะกินเอง” ได้ที่
เตือน! ป่วยเป็นหวัดอย่าซื้อยาปฏิชีวนะกินเอง (ผลิตโดย TNN ช่อง 16 วันที่ 09/02/2561)
วิกฤตเชื้อดื้อยาจากการซื้อยากินเอง พบเสียชีวิตวันละ 100 คน (ผลิตโดย TNN ช่อง 16 วันที่ 11/25/2558)
รายการพบหมอรามา | Rama Report กินยาแก้อักเสบไม่เลือก.. อันตราย| 09. พ.ย. 58 (ผลิตโดย Rama Channel วันที่ 11/09/2558)
เอกสารอ้างอิง
1 สำนักงานสถิติแห่งชาติ. (2017). การสำรวจอนามัยและสวัสดิการ. (The 2017 Health and Welfare Survey). ISSN: 1906-2885
2 คณะอนุกรรมการส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผล. (2015). คู่มือการดำเนินงานโครงการ โรงพยาบาลส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผล (Rational Drug Use Hospital Manual) (1st ed.).:ISBN 978-974-244-368-9
3 Thepkhamram, P. (2014, July 4). เตือนซื้อยาปฏิชีวนะกินเอง เสี่ยงดื้อยา - Thaihealth.or.th | สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.). Retrieved from http://www.thaihealth.or.th/Content/24951-เตือนซื้อยาปฏิชีวนะกินเอง เสี่ยงดื้อยา.html
4 Rahman, N. A., Teng, C. L., & Sivasampu, S. (2016). Antibiotic prescribing in public and private practice: A cross-sectional study in primary care clinics in Malaysia. BMC Infectious Diseases,16(1). doi:10.1186/s12879-016-1530-2